CZŁOWIEK – wyjątkowe stworzenie ze zdolnością abstrakcyjnego myślenia…
Człowiek to istota wyjątkowa w wielu wymiarach. Jednym z tych wymiarów jest zdolność abstrakcyjnego myślenia, którą można zobrazować przykładem koncepcji pieniądza. Pieniądze są cenne tylko dlatego, że wszyscy wiedzą, że wszyscy zaakceptują je jako formę płatności i jest to zjawisko globalne. Przyjrzyjmy się więc, gdzie pojawiła się koncepcja pieniądza, jak ewoluowała, jak dziś pieniądze są wykorzystywane, aż w końcu – jak mogą wyglądać płatności przyszłości…
PIENIĄDZ – idea fix zaakceptowana przez ludzkość…
Ludzie angażowali się w handel i wymieniali towary i usługi za opłatą na przestrzeni wieków. Te transakcje (dziś nazwane finansowymi) nie zawsze obejmowały płatności pieniężne. Był czas, kiedy standardowe pieniądze nawet nie istniały, a ludzie używali innych form płatności do przeprowadzania transakcji. Pieniądze, w dzisiejszym ich rozumieniu, towarzyszą ludzkości od ponad 3 000 lat…
Z początku najprostszym i równocześnie najbardziej intuicyjnym sposobem dokonywania transakcji była wymiana dobra lub usługi w zamian za inne dobro lub usługę.
Od starożytności barter – bo tak nazwano ten model transakcji – był korzystnym sposobem wymiany towarów i usług. Doskonały na tamte czasy system umożliwił obu stronom uzyskanie tego, czego potrzebowały. Oprócz jedwabiu, kadzideł, przypraw i innych pożądanych w danym regionie artefaktów, zwierzęta hodowlane uważano za „bogactwo”, które można było gromadzić. Już w najstarszym zabytku literatury greckiej i europejskiej w ogóle, czyli datowanym na VIII lub VII wiek p.n.e. poemacie „Iliada”, Homer, kierując się znanym sobie „systemem płatniczym” określił wartość zbroi jako ekwiwalent dziewięciu wołów.
Bardziej wyrafinowany był system oparty na wymianie za zboże, które było traktowane niczym pieniądz w krajach rolniczych. Ziarno jest stosunkowo lekkie i foremne. Wykorzystując te zalety miarkowano ziarno – dosypując lub odsypując je w zależności od oszacowanej wartości danego dobra lub usługi. W tym archaicznym już okresie, podawano wartość różnych towarów w przeliczeniu na zboże… prawie niczym Big-Mac Index ®…
Obok zboża, innym często wykorzystywanym towarem płatniczym, posiadającym podobne cechy co zboże, była sól. Jednym z krajów, w których bardzo długo używano jej jako środka płatniczego była Polska. Oprócz dokonywania transakcji kupna sprzedaży, sól mogła służyć do wykupienia się z opresji i kłopotów z prawem (ówczesne sądy, nakładać mogły, jako jedną z kar, nakładały egzekucję 300 kruszy, czyli grud soli od oskarżonego). Transakcyjne znaczenie soli w Polsce zostało przeniesione do czasów współczesnych poprzez semantykę. W języku polskim do dziś używane jest sformułowanie: „słono za coś płacić”…
Na pokuszenie -brzdęk monet i blask metali szlachetnych…
Wartość. Matematycznie – pojęcie abstrakcyjne i w taki też sposób wykorzystywane na nośniku w postaci pieniądza.
Z początku jednak używano bardziej biżuteryjnych artefaktów, które w tamtych czasach same w sobie były wartością dla ludzkości. Starożytne cywilizacje (już kultura Azteków) używały jako monet koralików i muszli. Chińczycy natomiast około 770 roku p.n.e. przeszli od używania rzeczywistych narzędzi i broni jako środka wymiany do używania miniaturowych replik tych samych narzędzi odlanych w brązie. Przedmioty te jednak nie były najwygodniejsze (kłuły i kaleczyły dłonie), więc z czasem te małe sztylety, piki i motyki zostały porzucone dla mniej kolczastego kształtu koła, który stał się jedną z pierwszych monet.
Chiny były pierwszym krajem, w którym użyto rozpoznawalnych monet. Były to okrągłe monety z kwadratowym otworem pośrodku. Wprowadził je w roku 221 p.n.e. cesarz Szy-Huang-ti. Według zbliżonego wzoru wybijano w Chinach monety aż do 1912 roku. Można stwierdzić, że i w przypadku pieniądza – co dobre – długo się dewaluuje…
Historycznie – hrynologicznie – pierwsze wybite monety powstały w Lidii (obecnie zachodnia Turcja). W tym wypadku do wytwarzania monet zaczęto używać metali szlachetnych – złota i srebra. Ta waluta była zarówno cenna, jak i łatwa do przenoszenia. Na ulicach Sardes (gr. Σάρδεις) czyli stolicy Lidii, około 600 roku p.n.e., gliniany dzban mógł kosztować dwie sowy i jednego węża, jak podaje Britannica.
Waluta Lidii pomogła krajowi zwiększyć zarówno handel wewnętrzny, jak i zewnętrzny, czyniąc z niego jedno z najbogatszych imperiów w Azji Mniejszej. Interesujące jest to, że gdy ktoś mówi „tak bogaty jak Krezus”, ma na myśli ostatniego króla Lidian, który wybił pierwszą złotą monetę.
Niestety… wybicie pierwszych monet i rozwinięcie silnej gospodarki handlowej nie uchroniło Lidii przed mieczem armii perskiej, ale to już zupełnie inna historia…
My dalej śledźmy ewolucję pieniądza.
Od galanterii do papieru…
Skóra była kolejnym materiałem używanym do wytwarzania waluty. W starożytnych Chinach ludzie używali białej skóry jelenia jako banknotu. Co ciekawe, z uwagi na rozmiary ówczesnych zapisków (rachunków), te skórzane pieniądze mogły być tak duże, jak płachty skóry jelenia (ok. 1 m2).
Należy zauważyć, że to właśnie Chińczycy znacząco wpłynęli na ewolucję pieniądza, przechodząc również z monet na pieniądz papierowy. Jak podkreśla Profesor H. U. Voge (wybitny badacz historii i społeczeństwa chińskiego), do czasu wizyty Marco Polo w 1271 r. n.e. cesarz Chin miał stałą kontrolę zarówno podaży pieniądza, jak i różnych nominałów.1 Do procesu tej kontroli używał wielu elementów i kanałów, np. w miejsce mocno uwydatnione na banknotach amerykańskich oświadczenia: „In God We Trust” („Bogu ufamy”), chiński napis ostrzegał: „Ci, którzy podrabiają, zostaną ścięci”…
Tymczasem Europejczycy używali monet aż do XVI wieku. By móc wybijać coraz więcej gotówki, napędzany był import metali szlachetnych z kolonii.
Banki zaczęły używać jednak w pewnym momencie specjalnych banknotów dla deponentów i kredytobiorców. Było to konieczne z uwagi na ciężar, jaki stanowiły te „szlachetne” monety – ekwiwalent wartość dóbr i usług. Te innowacyjne na tamte czasy banknoty można było w dowolnym momencie zabrać do banku i wymienić na ich nominały w srebrnych lub złotych monetach. Owe papierowe pieniądze mogłyby być i dziś używane do kupowania towarów i funkcjonowały podobnie do współczesnych walut, ale były wyemitowane przez banki i instytucje prywatne, a nie dany rząd, który jest teraz odpowiedzialny za „drukowanie” waluty w większości krajów.
Co warte podkreślenia to fakt, że pierwsza papierowa waluta emitowana przez rządy europejskie została w rzeczywistości wyemitowana przez rządy kolonialne w Ameryce Północnej.
Ponieważ dostawy między Europą a koloniami trwały tak długo i coraz intensywniej, to w miarę rozwoju tych transakcji zaczęło brakować gotówki. Zamiast wracać do systemu handlu wymiennego, rządy kolonialne stosowały nowatorską formułę umowną: I owe you(Jestem ci winien), która stała się przedmiotem obrotu jako waluta. Jak czytamy w dokumencie opracowanym przez Kanadyjski Bank,2 pierwszym odnotowanym miejscem użycia tej formuły, a dokładniej stosowanego jej skrótu- „IOU”była Kanada, a następnie kolonie francuskie. Według przekazów, w 1685 r. żołnierzom wydano specjalnie opatrzone i podpisane przez gubernatora karty do gry- do wykorzystania jako zamiennik gotówki (monet z Francji).
Moc złota…
Choć złoto miało już od starożytnych czasów moc przyciągania, i jako obiekt pożądania było również używane często jako środek płatniczy, to Anglia jako pierwsza ustanowiła złoto jako swój standard wartości w 1816 r. Dopiero po tym wydarzeniu Europa zaczęła wspierać (równoważyć) banknoty tzw. „standardem złota”. Oznaczało to, że wartość każdej waluty musiała być ustalona jako wartości w złocie. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej zaczęły wprowadzać ten standard dopiero w 1900 roku. Do tego czasu zarówno złoto, jak i srebro były używane zamiennie z dolarami. W 1913 r. dolar amerykański został zabezpieczony złotem. Ustanowiono tzw. system Rezerwy Federalnej – ten oficjalny bank centralny służył interesom finansowym narodu. W tym czasie banknoty Rezerwy Federalnej były zabezpieczone złotem. Jedną z ról Rezerwy Federalnej było dopilnowanie, aby banknoty i czeki były honorowane i mogły być wymieniane na złoto.
W 1933 r. Stany Zjednoczone zaprzestały jednak stosowania standardu złota, aby powstrzymać Amerykanów przed spieniężeniem swojej waluty za złoto, zmniejszając krajową podaż złota w obliczu pogarszającej się deflacji. Od tego momentu rząd federalny stał się oficjalnym zwolennikiem systemu monetarnego zamiast złota…
A jak podkreśla wielu ekonomistów, w utopijnym świecie, waluta byłaby zawsze idealnie stabilna pod względem wartości!
Gospodarka rynkowa jest zorganizowana według cen, marż zysku, zwrotu z kapitału i stóp procentowych. Zmiany wartości waluty zakłócają ten proces, powodując chaos i spustoszenie. W roku 1923 John Maynard Keynes, angielski ekonomista, twórca teorii interwencjonizmu państwowego, którego teorie wpłynęły znacząco na rozwój mikro i makroekonomiczny, pisał:
„[Rynki] nie mogą działać poprawnie, jeśli pieniądze, które traktuje się jako stabilną wartość pomiarową, są niewiarygodne”.
Według Keynes’a bezrobocie, niepewne życie pracownika, rozczarowanie zbyt długim oczekiwaniem, nagła utrata oszczędności i spekulacje – wszystko to w dużej mierze wynika z niestabilności standardu wartości.
Jak podaje magazyn Forbes3, w 1971 r. ekonomista Arthur Laffer – ówczesny główny ekonomista Urzędu Zarządzania i Budżetu USA- został zapytany, jakie są jego zdaniem konsekwencje „zamknięcia złotego okna” przez Nixona, co skutecznie zakończyło okres Bretton Woods, w którym wartość dolara została ustalona na 35 USD za uncję złota.
Laffer miał stwierdzić: „bycie Amerykaninem nie będzie już tak przyjemne”…
Wygodniejsze zakupy z odroczoną płatnością – IOU – jestem ci winien… i oddam później…
Konsumenci zaczęli korzystać z kredytu od sprzedawców detalicznych w XX wieku. Niektórzy detaliści, (jak np. domy towarowe i stacje benzynowe), zaczęli tworzyć indywidualne karty kredytowe, które były wydawane konsumentom. Karty te zostały stworzone, aby wydawanie pieniędzy było wygodniejsze dla ludzi. Karta Diners Club była pierwszą faktyczną kartą kredytową, która z początku swego funkcjonowania dawała konsumentom możliwość zakupu posiłków w kilku restauracjach w Nowym Jorku, by z czasem rozprzestrzenić się w obrocie globalnym.
Jak bywa w przypadku rozwiązań, które zostały stworzone z myślą o wygodzie danej grupie odbiorców, widząc korzyść tego rozwiązania inne organizacje (m.in. banki) przyjęły tę formę i karta kredytowa (karta płatnicza) stała się popularnym środkiem dokonywania transakcji kupna-sprzedaży.
Internet – rewolucja komunikacyjna i jej wpływ na system płatności…
Wraz z rozwojem internetu i jego ekspansja w latach 90. pojawiły się możliwości dokonywania zakupów on-line.
Zjawisko, które polega na tym, że konsumenci korzystają z możliwości przeglądania witryn wielu sklepów, porównywania ich i robienia zakupów zostało nazwane rynkiem e-commerce. Według analiz, Pizza Hut była jednym z pierwszych detalistów, którzy zrealizowali transakcję e-commerce. Firma ta (sieć restauracji należąca do American Restaurants) umożliwiła swym klientom zamawianie pizzy poprzez swojej stronę internetową już w 1994 roku.
Zamawianie jest jednak tylko częścią procesu zakupowego. W dalszym etapie banki wprowadziły przelewy wirtualne (za pośrednictwem www), a następnie przyszła kolej na płatności mobilne…
Mobilność – wolność współczesności…
Jako datę pierwszej transakcji płatniczej wykorzystującej mobilne rozwiązanie przyjmuje się rok 1997. Detalista napojów – kultowa i ponadczasowa (z pewnością dlatego, że zawsze podąża z duchem czasów) marka Coca-Cola stworzyła specjalne automaty, które umożliwiły konsumentom płacenie za napoje przez wysyłanie wiadomości tekstowych z urządzeń mobilnych.
Od tego czasu płatności mobilne gwałtownie wzrosły. Teraz więcej osób niż kiedykolwiek wcześniej płaci z dowolnego miejsca, a więcej handlowców może akceptować płatności w dowolnym miejscu, bez przywiązania do kasy fiskalnej.
Wraz z ewolucją technologii pieniądze i płatności zmieniły się drastycznie. Obecna technologia przetwarzania kart kredytowych i zaawansowane rozwiązania biznesowe sprawiają, że transakcje finansowe są możliwe niemal w dowolnym czasie i praktycznie w każdym miejscu.
Avatar monet – pieniądz elektroniczny…
Można powiedzieć, że współcześnie „pieniądz elektroniczny” jest naturalnym etapem ewolucji środków płatniczych. Choć nowość „pieniądza elektronicznego” ma jedynie charakter techniczny, tym niemniej w roku 2008 Świat doznał olśnienia!
Bitcoin- oto powód tego stanu, jest uważany za najważniejszą kryptowalutę na świecie, ale wciąż jest wiele tajemnic związanych z jej stworzeniem. Jak podaje BusinessInsider4 w sierpniu 2008 r. została zarejestrowana nazwa domeny bitcoin.org. Dwa miesiące później artykuł zatytułowany „Bitcoin: elektroniczny system gotówki Peer-to-Peer” został rozprzestrzeniony w sieci poprzez e-mailing. W artykule tym, niczym nazwisko Jeanine Salla w napisach końcowych filmu: „AI – Artificial Intelligence” Stevena Spielberga, pojawia się tajemnicza postać – Satoshi Nakamoto, co na trwałe łączy to nazwisko z kryptowalutą.
Jako waluta cyfrowa jest nazywana kryptowalutą, która funkcjonuje jako środek wymiany wykorzystujący kryptografię do zabezpieczenia transakcji finansowych, kontroli tworzenia tzw. coinów (monet), oraz weryfikacji przekazów pieniężnych. Bitcoin (BTC) opiera się na systemie typu open source – nie ma tu jednego właściciela i każdy może brać czynny udział w jego użytkowaniu i rozwoju. System ten eliminuje zatem przynajmniej jednego pośrednika – instytucje bankowe.
Ta kryptowaluta tworzona jest przez komputery, które biorą udział w zarządzaniu publicznym rejestrem (publiczne bazy danych). Komputery weryfikują oraz zatwierdzają transakcje Bitcoinowe, a za każdy „blok” dodany do łańcucha blockchain (każda transakcja w tej sieci zapisywana jest w łańcuchu blokowym) otrzymują nowe Bitcoiny. Proces ten nazywa się „kopaniem”, a komputery są w nim odpowiednikiem „górników”.
Instytucje rządowe oraz banki w zasadzie bez końca generują nowe pieniądze (euro, dolary, funty itd.), natomiast emisja Bitcoina jest ograniczona do 21 milionów coinów. Obecnie, wydobytych zostało około 17.5 miliona, natomiast ostatni Bitcoin wydobyty zostanie około roku 2140. Jeden Bitcoin dzielony jest na 8 miejsc po przecinku, a na jego najmniejszą jednostkę mówi się nieoficjalnie satoshi i wynosi ona 0.00000001.
Badacze, a wśród nich Andrei V.5 Vlasov problematyki kryptowaluty podkreślają, iż można stwierdzić, że ewolucja pieniądza elektronicznego doprowadziła do tego, że kryptowaluta ma obecnie znaczącą przewagę nad innymi formami pieniędzy.
Pieniądze same w sobie są niczym wartościowym… Może to być skorupa, metalowa moneta lub kartka papieru z historycznym wizerunkiem. Wartość, którą ludzie na niej umieszczają, nie ma nic wspólnego z fizyczną wartością pieniędzy.
Pieniądz czerpie swoją wartość, będąc środkiem wymiany, jednostką miary i magazynem bogactwa. Pieniądze pozwalają ludziom handlować towarami i usługami pośrednio, rozumieć cenę towarów i dają nam możliwość zaoszczędzenia na większych zakupach w przyszłości…
Naturalna r-ewolucja
Pieniądze zmieniały swą formę, ponieważ człowiek dążąc do doskonałości, poszukiwał wygodniejszej, bezpieczniejszej i szybszej formy płatności. Dzisiaj możemy korzystać z połączenia wirtualnego pieniądza i innowacyjnego wykorzystania tęczówki oka jako bardzo bezpiecznej formy potwierdzania transakcji. payeye – wystarczy jedno spojrzenie.
